Binnen het project LIVES werd een grensoverschrijdende aanpak ontwikkeld om de hoeveelheid plastic afval in het stroomgebied van de Maas te verminderen. Tien partners uit Duitsland, België en Nederland inventariseerden de huidige hoeveelheid afval in de rivier en haar zijrivieren, ontwikkelden methoden om het te voorkomen, en zorgden ervoor dat samenwerking en opruimacties ook na het officiële einde van het project in januari 2022 zullen doorgaan.
LIVES: 260 ton minder afval in onze rivieren
- 16 February 2022
Samen met de Nederlandse en Duitse collega’s werkten we binnen het project LIVES 'Litter Free Rivers and Streams' aan een zwerfafvalvrije Maas. Zo willen we een einde maken aan het plastic dat via onze rivieren en kanalen naar de zee wordt afgevoerd.
Litter Free Rivers and Streams (LIVES) legde de fundering voor een gestandaardiseerd afvalmonitorings- en meldingssysteem. De partners kunnen dit blijven gebruiken bij hun eigen inspanningen om plasticvervuiling te voorkomen.
Projectpartners en vrijwilligers installeerden 21 plasticvangers en onderzochten hoe effectief die waren. Het gaat om drijvende barrières zoals boomstammen, netten en schermen bij watermolens en waterkeringen. Bij opruimacties in de drie landen – waaraan meer dan 10.000 mensen meededen – werd meer dan 260 ton afval verzameld van de oevers van de Maas en haar zijrivieren.
De fundering
LIVES was het eerste regionale, grensoverschrijdende project dat op zoek ging naar een oplossing voor plastic afval in de wateren van de EU en waarbij erkend werd dat afval zich niet door landsgrenzen laat tegenhouden. Het project benadrukte het gebrek aan gemeenschappelijke wetgeving en richtsnoeren om het probleem doelmatig aan te pakken.
Op dit moment zijn er geen normen die bepalen hoeveel plastic in water aanvaardbaar is. Die zijn er bijvoorbeeld wel voor giftige chemische stoffen zoals kankerverwekkende PCB's (polychloorbifenylen) of zware metalen. Het invoeren van dergelijke normen kan monitoren stimuleren en bijdragen aan een groter bewustzijn van de economische en sociale urgentie van het probleem.
Plastic afval is al aangetroffen in sneeuw op de noordpool, het brengt schade toe aan het milieu en is inmiddels de voedselketen binnengedrongen. Wanneer plastic gedurende lange tijd in het milieu blijft, gaan planten er doorheen groeien. Daardoor wordt het plastic afgebroken in kleinere stukjes die door de wortels worden opgenomen. Onderzoekers bestuderen dit proces en de gevolgen ervan, in het bijzonder voor de dieren die deze planten eten – en voor de mensen die op hun beurt deze dieren eten.
Voorlichting en samenwerking
Inspanningen om afval te voorkomen hebben zich op voorlichting en bewustwording via sociale media en perscampagnes gericht, door scholen en universiteiten te betrekken, en door directe communicatie met mensen die hun vrije tijd langs de Maas doorbrengen.
Er werden twee overeenkomsten ondertekend: de Maas Cleanup en de joint statement voor een Schone Maas. De Maas Cleanup heeft als doel om de duizenden vrijwilligers en partnerorganisaties aan te moedigen om deel te nemen aan de jaarlijkse opruimcampagnes. De joint statement legt de basis voor een langdurige uitwisseling van kennis en goede praktijken om te voorkomen dat plastic in de oceaan terechtkomt.
Vrijwilligers werden getraind om onderzoekers te helpen hun werkterrein uit te breiden, de hoeveelheid afval in en rondom rivieren in kaart te brengen en “hotspots” voor afval te lokaliseren. Terwijl het aantal bij de opruimacties betrokken vrijwilligers tijdens de duur van het project gestaag groeide, nam de hoeveelheid gevonden afval volgens het uiteindelijke projectverslag niet af.
LIVES zorgde voor een beter inzicht in de herkomst van het afval en droeg bij aan bewustwording van het probleem. Voortdurende grensoverschrijdende samenwerking, communicatie en opruimcampagnes zullen ervoor zorgen dat de aandacht voor het onderwerp niet verslapt.
Totale investering en EU-financiering
Totale investering voor het project “LIVES: Litter Free Rivers and Streams” bedraagt 1.500.000 euro. Daarvan wordt 735.300 euro bijgedragen door het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling via het operationele programma “Interreg V-A - België-Duitsland-Nederland (Euregio Maas-Rijn)” voor de programmeringsperiode 2014-2020. De investering valt onder de prioriteit “Bevordering van regionale integratie en institutionele samenwerking”.